سریال خشک شدن پهنه‌های آبی ایران که از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب ایران را درگیر کرده، به دریاچه بزنگان در استان خراسان رضوی رسیده است. به‌ طوری‌ که گفته می‌شود این دریاچه در ۷۰ کیلومتری شهرستان سرخس تنها پنج درصد آب دارد.

در حالی‌ که فعالان هشدار داده‌اند دریاچه بزنگان در صورت خشکی کامل به کانون گردوغبار در منطقه تبدیل می‌شود و بحران محیط‌ زیستی ایجاد می‌کند، گزارش‌ها حاکی از آن است که عده‌ای مسیر سرچشمه‌ها را مسدود و پس از خشک شدن بستر رودخانه آن را تصاحب کرده‌اند. حالا مقام‌های قوه قضاییه مدعی‌اند که این اراضی «سند رسمی» دارند و کاری نمی‌توانند بکنند، اما برای مردم محلی این سوال مطرح است که اراضی ثبت ملی چگونه به نام افراد حقیقی سند خورده‌اند.

رضا عبادی، فعال محیط‌ زیست و عضو شورای روستای بزنگان، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا همین سوال را مطرح کرد و گفت: «مگر بستر و حریم جنگل‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها جزو انفال نیست؟ پس چرا تصرف می‌شوند و برای آن سند هم صادر می‌کنند.»

او با تاکید بر اینکه خشک شدن بخش اعظم دریاچه در «دخالت و دستکاری عوامل انسانی» ریشه دارد، افزود: «وقتی شخصی چشمه‌های رودخانه را تصرف و از ورود حداقل آب به بستر دریاچه جلوگیری می‌کند، مرگ دریاچه رقم می‌خورد.»

عضو شورای روستای بزنگان درباره خطر بروز ریزگردها در پی خشکی دریاچه نیز هشدار داد و گفت اگر نمک موجود دریاچه همراه گرد وغبار همه‌جا منتشر شود، دیگر نمی‌توان در این منطقه زندگی کرد.

مهدی الله‌پور، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست استان خراسان رضوی، نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری دولتی ایرنا «وضعیت بحرانی» دریاچه بزنگان را تایید کرد اما مدعی شد «خشکسالی، کاهش بارندگی و گیاهان آب‌شورپسند» عامل خشکی دریاچه‌اند.

آن‌طور که فعالان، شهروندان و مقام‌های محلی می‌گویند خشکی تدریجی دریاچه بزنگان به مرگ جانوران آبزی در این منطقه منجر شده و زندگی ساکنان محلی نیز به‌شدت در معرض خطر است. مجموعه گزارش‌ها و نقل‌قول‌های افراد محلی از این حقیقت پرده برمی‌دارد که علاوه بر خشکسالی و کم‌بارشی، خشکی بزنگان دلیل عمده‌ دیگری نیز دارد.

روزنامه پیام ما، روز یکشنبه ۴ تیر، در گزارشی افشا کرد برخی اشخاص حقیقی آب چشمه‌های منتهی به دریاچه را مسدود و بستر آن را به نام خود زده‌اند. محمدحسین درودی، دادستان عمومی و انقلاب خراسان رضوی که پیش‌تر قول داده بود موضوع سند رسمی بستر رودخانه برای فردی حقیقی را بررسی می‌کند، حالا مدعی است که وضعیت فعلی دریاچه ربطی به مالک اراضی تصرفی ندارد و نتیجه خشکسالی است.

با این حال، بر اساس این گزارش، نظر مردم محلی با نظر دادستان عمومی و انقلاب خراسان رضوی تفاوت دارد. مجید محمدپور، فعال محیط‌ زیست، در همین زمینه گفت: «فرد مدعی مالکیت بخش غربی دریاچه مسیر چشمه‌ناز را برای رسیدن به دریاچه منحرف کرده است.» به گفته او، «این چشمه آب دارد و می‌تواند به احیای دریاچه کمک کند، اما مالک اراضی ارتفاع چشمه را پایین آورده است تا آب به دریاچه نرسد».

محمدپور که برای رسیدگی به وضعیت دریاچه بزنگان کارزاری هم راه انداخته است، پیش‌تر در نامه‌ای خطاب به مقام‌های حکومتی نوشته بود: «دریاچه بزنگان معروف به عروس دریاچه‌ها در شهر سرخس استان خراسان رضوی به دلیل رسیدگی نکردن، مسدود کردن مسیر سرچشمه‌ها و تعرض زمین رو به خشکی کامل می‌رود. از این‌ رو، از سازمان محیط‌ زیست، منابع طبیعی و شخص رئیس‌جمهوری درخواست می‌شود با همت به موضوع احیای این دریاچه به ما کمک کنند.»

آن‌طور که افراد محلی می‌گویند، مالک اراضی تصرفی ادعای جوان بودن دریاچه بزنگان را مطرح می‌کنند اما فعالان می‌گویند ثبت این دریاچه در فهرست پهنه‌های طبیعی ایران تایید قدمت دیرینه آن است. یافته‌های یک کار پژوهشی به نام «منشایابی دریاچه بزنگان شرق زون کپه‌داغ» در سال ۱۳۹۴ نیز نشان می‌دهد دریاچه بزنگان در ۱۳۰ کیلومتری مشهد، بین دو دوره زمین‌شناسی سنوزوئیک و مزوزوئیک به‌وجود آمده و شامل سازند کارستی کلات و پستلیق است.

به‌رغم اینکه با مرگ دریاچه بزنگان زندگی ساکنان محلی به خطر می‌افتد، زیستگاه جانوری و گیاهی آن از بین می‌رود و بحران محیط‌ زیستی ایجاد می‌شود، محمد ملتجی، رئیس اداره محیط‌ زیست سرخس، می‌گوید فردی که طی سال‌های اخیر اراضی بخش غربی دریاچه را به تصرف خود درآورده است، سند رسمی دارد و آن‌ها نمی‌توانند در این زمینه اقدامی انجام دهند.

روزنامه پیام ما هم نوشت که پیگیری‌هایش برای گفت‌وگو با بخش حقوقی اداره محیط‌ زیست سرخس بی‌نتیجه بوده است و مسئولان با ادعای اینکه این موضوع به آن‌ها ارتباطی ندارد، از گفت‌وگو امتناع کردند.

دریاچه بزنگان مهم‌ترین دریاچه استان خراسان رضوی است که آب آن از بارندگی‌های سالانه و چشمه‌های کوچک تامین می‌شود. این دریاچه از مراکز پرورش ماهی قزل‌آلا و محل تجمع پرندگان مهاجر است و تاکنون ۳۳ گونه فیتو پلانکتون جلبکی هم در این دریاچه شناسایی شده است. از ویژگی‌های مهم دریاچه بزنگان این است که گفته می‌شود هنگام‌شب، کهکشان راه شیری با چشم غیرمسلح در آسمان دیده می‌شود.

این نخستین بار نیست که خطر مرگ دریاچه بزنگان را تهدید می‌کند. سال ۱۳۹۵ نیز وقتی خطر خشکی کامل این دریاچه خبرساز شد، مردم منطقه دست‌به‌کار شدند و بدون کمک و حمایت دولتی‌ها، آب‌های حاصل از آبگیرها و سیلاب‌ها را به دریاچه پیوند زدند.